Główne prawa i obowiązki pokrzywdzonego

Polskie prawo karne dąży do ochrony praw osób pokrzywdzonych. Przysługuje im więc szereg szczególnych uprawnień w toku postępowania. Warto więc wymienić niektóre z nich:

  1. Zażalenie – pokrzywdzony ma prawo kwestionować niektóre rozstrzygnięcia pojawiające się w toku postępowania. Może na przykład złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.
  2. Naprawienie szkody - Pokrzywdzony przestępstwem może złożyć wniosek o orzeczenie przez sąd karny obowiązku naprawienia szkody przez sprawcę. Wniosek taki można złożyć do zakończenia pierwszego przesłuchania osoby pokrzywdzonej w postępowaniu sądowym.
  3. Subsydiarny akt oskarżenia – po dwukrotnym umorzeniu postępowania przez prokuratora jeszcze w postępowaniu przygotowawczym, pokrzywdzony może samodzielnie przygotować i popierać przed sądem akt oskarżenia.
  4. W postępowaniu przygotowawczym – pokrzywdzonemu jako stronie postępowania przygotowawczego przysługuje prawo składania wniosków o przeprowadzenie konkretnych dowodów i czynności w postępowaniu (w tym może zwrócić się do sądu o przesłuchanie konkretnego świadka, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo, że danej osoby nie będzie można przesłuchać już podczas postępowania sądowego). Ma on także prawo do zapoznania się z materiałami postępowania
  5. Pokrzywdzony ma prawo ustanowienia swojego pełnomocnika w postępowaniu, który będzie go reprezentował i pomoże mu w dochodzeniu swych praw w ramach postępowania karnego.

Istnieją także określone obowiązki związane ze statusem pokrzywdzonego w sprawie. Pokrzywdzony często jest zarazem świadkiem w procesie karnym. Dotyczą go więc wszystkie obowiązki świadków - ma obowiązek zeznawania i stawiania się na wezwanie organu. Pokrzywdzony w razie zmiany miejsca pobytu powinien zawiadamiać o tym organ prowadzący postępowanie (w przeciwnym razie pisma wysłane mu na poprzedni adres będą uznane za doręczone).

Pokrzywdzony nie może sprzeciwić się oględzinom swojego ciała i badaniom (o ile nie są połączone z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym) jeżeli karalność czynu zależy od stanu jego zdrowia.

[stan prawny: lipiec 2015 roku]